• en
• |
• nl

Good governance: cultuur en waardecreatie

 

De nieuwe Corporate Governance Code benoemt cultuur als specifiek aandachtspunt voor bestuur en toezichthouders. Dit is een enorme opsteker voor maatschappelijke organisaties. Het bestuur is verantwoordelijk voor cultuur, gericht op lange termijn waardecreatie en heeft de taak deze waarden vast te stellen en uit te dragen door voorbeeldgedrag. Met deze bepaling kiest de commissie die de nieuwe code publiceert voor cultuur als zijnswaarde.

 

Betekenis van maatschappelijke organisaties

Maatschappelijke organisaties dragen bij aan onderwijs, gezondheid, veiligheid en welzijn. Ze bevorderen sociale cohesie en het vertrouwen in een samenleving. Goed onderwijs is in onze samenleving vanzelfsprekend en draagt eraan bij dat mensen zelfstandig een bestaan kunnen opbouwen. Gezondheid is ruim aanwezig en van hoge kwaliteit in publieke gezondheidszorg en ziekenhuiszorg. Voor veel mensen is gezondheid het belangrijkste wat er is, ook al dringt dat besef pas door als ongezondheid dreigt. We zijn in Nederland één van de veiligste landen ter wereld, kennen nauwelijks corruptie en kunnen de overheid vertrouwen. Sociale woningbouw biedt mensen huisvesting die daar zelf door een laag inkomen of een zorgvraag niet in kunnen voorzien. De jeugd in Nederland behoort tot de gelukkigste ter wereld en als het even minder gaat, is er steun en aandacht vanuit jeugdzorg. Ook het welzijn in Nederlands is hoog. Welzijn draagt bij aan gezondheid en aan het gevoel dat je ergens bij hoort en er niet alleen voor staat. Maatschappelijke organisaties hebben een hoge spelambitie in het creëren maatschappelijke meerwaarde.

 

Complex en dynamisch speelveld

Maatschappelijke organisaties kennen vaak een rijke historie die doorwerkt in het heden. Ze functioneren in een spanningsveld tussen overheid, markt en gemeenschap waarbij voortdurend veranderingen optreden in de eisen van de overheid, de positie in de markt en de belangen en eisen vanuit de gemeenschap. De dagelijkse werkelijkheid van maatschappelijke organisaties is complex door de ingewikkelde vraagstukken waarmee ze zich bezig houden en omdat het vrijwel altijd gaat om diensten die door, voor en met mensen worden verleend. De maatschappelijke context is dynamisch door de hoeveelheid belanghebbenden en de waardenconflicten die daaruit voorkomen. Bovendien is de omgeving turbulent vanwege de snelle ontwikkelingen in economie, technologie en maatschappij die nauwelijks voorspelbaar zijn. Dit roept de vraag op hoe maatschappelijke organisaties hun meerwaarde zichtbaar kunnen maken en zich kunnen positioneren in de spanningsdriehoek tussen overheid, markt en gemeenschap.

 

Zijnswaarde

De complexiteit en dynamiek van de omgeving verlangt van maatschappelijke organisaties dat ze kunnen balanceren tussen stabiliteit, continuïteit en vernieuwing. Het expliciteren van de betekenis van een maatschappelijke organisatie en het formuleren van een toekomstvisie kan helpen. Het gaat bij het creëren van maatschappelijke waarde en het ontwikkelen van een toekomstvisie om het expliciteren van de zijnswaarde of de identiteit van de organisatie. In de zijnswaarde gaat het om vier samenhangende invalshoeken die samen vorm geven aan waardencreatie.

 

Betekenis

Bij de betekenis gaat het allereerst om de maatschappelijke betekenis van de organisatie. In dit verband wordt ook wel gesproken over de missie van de organisatie. De missie beschrijft de essentie van de organisatie. Het gaat niet om het doel, maar om de bedoeling. Relevante vragen zijn dan: welke rol willen wij in de samenleving vervullen, wat is de essentie van wat we doen, wat is onze identiteit en hoe willen we dat anderen ons zien, voor wie willen we er zijn, welke activiteiten passen wel en niet in onze missie? Deze vragen beantwoorden is niet eenvoudig als het gaat om een unieke, realistische en ingetogen betekenis die bijdraagt aan de identiteit en maatschappelijke betekenis van de organisatie en die het mogelijk maakt dat externe groepen zich ermee kunnen verbinden en de organisatie erop kunnen aanspreken.

 

Waarden

Bij waarden van maatschappelijke organisaties valt te denken aan de maatschappelijke waarde die ermee gerealiseerd wordt, maar ook aan de professionele waarden en culturele kernwaarden. De maatschappelijke waarde definieert wat de organisatie aan waarde creëert voor de maatschappij en haar burgers. Het gaat in eerste instantie om moeilijk grijpbare behoeften van burgers zoals gezondheid, kwaliteit van leven, fysieke en sociale veiligheid, toekomst bieden, thuis geven, verzorging, welzijn, rust. Vervolgens gaat het om een toespitsing op de producten, diensten, concrete resultaten en maatschappelijke effecten voor de doelgroepen in het publieke domein waarmee de organisatie zich verbindt. Voor concretisering van maatschappelijke waarde kiezen steeds meer maatschappelijke organisatie voor een betekenisvolle dialoog tussen mensen van de organisatie, betrokken financiers, beleidsbepalers, belangengroepen en doelgroepen. Professionele waarden zijn principes die richting geven aan het gedrag van professionals die zich bij de organisatie hebben aangesloten.

 

Kwaliteiten

Reputatie en vertrouwen zijn essentiële kenmerken voor maatschappelijke organisaties. Als het ontbreekt aan vertrouwen komt de legitimiteit van haar bestaan onder druk te staan. Zonder reputatie zullen burgers alternatieven zoeken om in hun behoeften te voorzien. Dan komt de continuïteit in gevaar. Als geen kwaliteit wordt geleverd is de kans groot dat de organisatie in opspraak komt waarna ze vervolgens haar reputatie en legitimiteit verliest. Voor bestuurders is het behoud van reputatie en vertrouwen een relevant aandachtspunt. Crisissituaties en negatieve media-aandacht vereisen snel en adequaat handelen waarbij de betekenis, de maatschappelijke waarde en de professionele waarden voorop worden gezet.

Specifieke kennis en ervaring kan bijdragen aan de reputatie en de onderscheidende kwaliteit van maatschappelijke organisaties. We zien dit bijvoorbeeld in de geestelijke gezondheidszorg waar specifieke kennis en ervaring in autisme of eetstoornissen bijdraagt aan de reputatie van een instelling. Hierdoor worden doorverwijzingen gegenereerd waardoor als vanzelf meer kennis en ervaring ontstaat. Door focus op specifieke kennis en ervaring wordt een unieke positie ingenomen en kunnen gericht fondsen worden aangesproken, onderzoek worden ingericht en investeringen worden gedaan die de positie versterken.

 

Strategische positionering

De strategische keuze is afhankelijk van de betekenis en identiteit van de organisatie, de maatschappelijke en professionele waarden en de kwaliteiten van de organisatie. De strategische keuze is ook afhankelijk van de relatie met belanghebbenden en de mogelijkheid van allianties met partnerorganisaties. In navolging van Mouwen gaat het bij een strategische visie om:

• De gewenste toekomstige staat van de organisatie en de doelen die de organisatie wenst na te streven;
• De externe ontwikkelingen waarmee de organisatie te maken heeft en op welke wijze hiermee wordt omgegaan;
• De gewenste perceptie op de organisatie door belanghebbenden en de samenleving;
• De maatschappelijke betekenis van de organisatie en de daaruit voorkomende concrete ambities en de specifieke ontwikkelingsrichtingen voor de organisatie;
• Het kwaliteitsniveau en de concrete afbakening van de activiteiten en de daaraan gerelateerde werkprocessen;
• De wijze waarop de activiteiten worden gefinancierd en de wijze waarop de activiteiten en maatschappelijke bijdragen worden verantwoord.

 

Onlangs verschenen:  “Veranderen van Maatschappelijke Organisaties”. Op 21 maart is het congres “Veranderdynamiek” gewijd aan het veranderen van maatschappelijke organisaties.